Bafa Gölü’nü ziyaret etmiştim, tavşancılı (Bonelli’s eagle) görmek için, sonunda gördüm, alana altıncı gidişimde nihayet, artık bu nadiratı Türkiye’de görebilen “nadiratlardan” birisiyim, onu dağın arkasından ne zaman çıkacak acaba diye yıkıntı bir eski taş köy evinin önünde beklerken, ne gördüğümü tahmin etmişsinizdir, yani fotoğraftakiler evet, Anadolu’da nerede bir köyde eski yıkılmış terk edilmiş taş veya kerpiç ev varsa mutlaka içinde, bacasında, orasında burasında bir kukumav ailesi vardır, ya da ileride mutlaka olacaktır, işte dün bu Edi ile Büdü’yü fotoğrafladıktan sonra, tavşancılı da elbette tanım alabilecek kadar ancak fotoğraflayabildikten sonra eve gelir gelmez biraz baykuş okudum, ne öğrendim, inanamayacaksınız, ilk defa öğrendiğim bu gerçek karşısında ben de hayrete düştüm, asimetrik kulaklar özellikle gece avlanan baykuş türlerinin önemli bir fizyolojik özelliğiymiş, şöyle söyleyelim; baykuşlar genel olarak gece aktif (nocturnal) olduklarından oldukça gelişmiş bir işitsel sisteme sahipler, kulaklar kafanın iki yanında, gözlerin arkasında yerleşmiştir ve yüz diskinin tüyleri ile örtülüdür.  Bazı baykuşlar asimetrik olarak yerleştirilmiş kulaklara sahiptir, yani bir kulak diğerinden daha yukarıdadır, özellikle gececi türlerde, mesela peçeli baykuşlarda (barn owl).  Bu türler adeta bir radar çanağı gibi davranan çok belirgin bir yüz diskine sahiptirler, öyle ki, sesleri kulak açıklıklarına yönlendiren bir çanak gibi diyelim, diskin şekli de istendiğinde yüz kasları aracılığıyla değiştirilebiliyor, gaga da aşağıya doğru adamakıllı eğik olduğu için bütün ses dalgalarının üzerinde toplandığı bu yüz diskinin yüzey alanı artmış oluyor, bu tür baykuşların kulak asimetrisi de işte kafatasının şakak kısımlarında ve dengesiz bir görüntüde oluşuyor.  Geldik işin en çarpıcı kısmına; baykuş, bu eşsiz duyarlı kulakları, avın hareketlerini (nerede olursa olsun, karda bile olsa) dinleyerek konumunu belirlemek için kullanıyor, ses duyulduğunda, baykuş, sağ ve sol kulaklara dakikalık zaman farkı ile ulaşan ses nedeniyle avın yönünü tahmin ediyor, mesela eğer tıkırtı baykuşun solunda ise sol kulak sağdakinden daha önce duyuyor, o zaman baykuş kafasını sese doğru döndürüyor ve ses iki kulağa da aynı zamanda ulaşıyor, işte baykuş avın böylece tam önünde olduğunu biliyor, baykuşlar yaklaşık 0.00003 saniyelik bir sol/sağ zaman farkını tespit edebiliyorlar.  Ayrıca, baykuşlar asimetrik kulakları sayesinde sesin aşağıdan mı yoksa yukarıdan mı geldiğini anlayarak avın konumunu da belirleyebiliyorlar, peçeli baykuşta mesela, sol kulak açıklığı sağdakinden daha yukarıda, dolayısıyla baykuşun göz hizasından daha aşağıdan gelen bir ses sağ kulakta daha yüksek olacaktır.  Bütün bu işlere üzerinde 95 000 nöronun (bir kargada bulunanın üç katı) bulunduğu medullada, yani beynin duyma merkezinde kumanda ediliyor.  Evrimsel gelişim biyolojisi (evodevo) uzmanları bu özelliğin olmadığı baykuş türlerinde de bazı araştırmalar yapmışlar, mesela hem gececil (nocturnal), hatta alaca karanlıkçılar (crepuscular) diyelim, hem de gündüzcül (diurnal) olan kukumavlarda; evet yetişkinlerde asimetrik kulak diye bir özellik yok, ancak bilimsel gerçeklik şu; kukumavların embriyonik gelişmelerinde asimetrik kulaklar var, ve sol kulak açıklığı alan olarak sağdakinden daha büyük, ancak yumurtadan çıkmaya çok az kala bu asimetri ortadan kalkıyor, açıklama ise şöyle; kukumavların, ikincil olarak,  gündüzcül olacak biçimde evrilmiş oldukları için.

Kaynak: Markus Krings, Elena Müller-Limberger, Hermann Wagner, 2019, EvoDevo in owl ear asymmetry—The little owl (Athene noctua), Zoology, 132; 1-5.

https://www.owlpages.com/owls/articles.php?a=6